Τι είναι η άνοια πρώιμης έναρξης – Γιατί η νόσος χτυπά όλο και νεότερους ...

 

Αύξηση 69% σε σχέση με το 2014 σημείωσαν τα περιστατικά άνοιας πρώιμης έναρξης στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Daily Mail.  

Ως άνοια πρώιμης έναρξης ορίζεται η διάγνωση της νευρολογικής διαταραχής σε ηλικίες 40 έως 65 ετών, δηλαδή πριν την ηλικία όπου συνήθως αυξάνεται φυσιολογικά ο κίνδυνος εμφάνισης της, και περιλαμβάνει διάφορους τύπους, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, της άνοιας με σωμάτια Lewy και πολύ σπάνιων μορφών όπως η οπίσθια φλοιϊκή ατροφία (posterior cortical atrophy – PCA).

Σήμερα, περί τα 71.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν διαγνωστεί με άνοια πρώιμης έναρξης, που αντιστοιχούν στο 7,5% του συνολικού επιπολασμού της νευρολογικής διαταραχής. Παγκοσμίως, το ποσοστό εκτιμάται σε 5%.

Ανάμεσα στα συμπτώματα αναφέρονται η απώλεια μνήμης, η σύγχυση, οι δυσκολίες με τον λόγο και την επικοινωνία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ψευδαισθήσεις ή προβλήματα όρασης. Το υπόστρωμά της είναι πολυπαραγοντικό. Για 1 στις 10 περιπτώσεις περίπου εμπλέκονται τα γονίδια. Επί παραδείγματι, μεταλλάξεις στα γονίδια APP, PSEN1 και PSEN2 έχουν συσχετιστεί με την πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ, χωρίς όμως να εντοπίζεται ενιαίο γενετικό υπόβαθρο σε όλα τα περιστατικά. Το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί παράγοντα κινδύνου χωρίς να προδικάζει την εκδήλωση της νόσου, ενώ ο τρόπος ζωής, όπως η διατροφή και η παχυσαρκία, έχει επίσης ενοχοποιηθεί για την άνοια σε νεαρή ηλικία.

Οι ειδικοί επισημαίνουν τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης για τη διαχείριση των συμπτωμάτων και τη διερεύνηση θεραπειών, όπως τα φάρμακα κατά της πρωτεΐνης του αμυλοειδούς σε περιπτώσεις νόσου Αλτσχάιμερ, τα οποία είναι αποτελεσματικά στα αρχικά στάδια της πάθησης. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα στις οικογένειες να προγραμματίσουν τη μελλοντική φροντίδα και να προχωρήσουν σε αναγκαίες αλλαγές στην καθημερινότητα, δεδομένου του σοβαρού κοινωνικοοικονομικού του αντικτύπου από τη διάγνωση· το άτομο είναι ακόμα σε παραγωγική ηλικία, με πιθανές οικογενειακές και οικονομικές υποχρεώσεις.

Διάσημοι με άνοια πρώιμης έναρξης

Σύμφωνα με την Daily Mail, ο αυξανόμενος αριθμός διαγνώσεων της διαταραχής σε πρόσωπα της showbiz, όπως ο εκλιπών Robin Williams, έχει συμβάλει εν μέρει στο εντονότερο ενδιαφέρον για την «έκρηξη» που καταγράφηκε σε βάθος δεκαετίας. Η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, έπειτα, φαίνεται να σχετίζεται με τις πολλαπλάσιες διαγνώσεις τα τελευταία χρόνια.

Η Daily Mail παραθέτει τις περιπτώσεις τεσσάρων διασημοτήτων που «τράβηξαν» την προσοχή με τη διάγνωση άνοιας:

1. Robin Williams. Ο πολυαγαπημένος ηθοποιός και κωμικός αυτοκτόνησε το 2014, σε ηλικία 63 ετών. Μετά τον θάνατό του, αποκαλύφθηκε ότι έπασχε από άνοια με σωμάτια Lewy, έναν τύπο της διαταραχής που προκαλεί παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, διαταραχές μνήμης και κινητικά συμπτώματα όπως τρόμο (τρέμουλο). Η σύζυγός του περιέγραψε τον αγώνα που έδωσε ο Williams «σαν να τον κυνηγούσε ένα αόρατο τέρας».

2. Fiona Phillips. Η δημοσιογράφος και πρώην παρουσιάστρια του ITV, Fiona Phillips, διαγνώστηκε με νόσο Αλτσχάιμερ σε ηλικία 62 ετών το 2022. Πριν από τη διάγνωσή της ανέφερε συμπτώματα όπως εγκεφαλική ομίχλη και άγχος. Η ίδια αποδίδει τη νόσο στα γονίδιά της, καθώς οι γονείς, οι παππούδες και ένας θείος της είχαν επίσης διαγνωστεί με άνοια. Επί του παρόντος, η Phillips συμμετέχει σε κλινική δοκιμή φαρμάκου για την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και έχει παρατηρήσει κάποια βελτίωση στα συμπτώματά της.

3. Sir Terry Pratchett. Ο διάσημος συγγραφέας της σειράς Discworld διαγνώστηκε με οπίσθια φλοιώδη ατροφία -γνωστή και ως σύνδρομο Benson- σε ηλικία 59 ετών. Πρόκειται για νευροεκφυλιστική νόσο με οπτικοχωρικά ελλείμματα που θεωρείται υπότυπος της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι ασθενείς δυσκολεύονται με την αντίληψη των αποστάσεων, τη διάκριση μεταξύ κινούμενων και σταθερών αντικειμένων (αντίληψη κίνησης σε στατικό αντικείμενο) και την επιτέλεση εργασιών όπως να γράψουν ή να σηκώσουν ένα αντικείμενο που έπεσε κάτω, ενώ η νοητική έκπτωση ακολουθεί. Ο Pratchett, που χαρακτήρισε την κατάστασή τους ως «Την Αγκύλωση», υποστήριξε ενεργά την έρευνα για την άνοια έως ότου έφυγε από τη ζωή, το 2015.

4. Pauline Quirke. Η ηθοποιός του Birds of a Feather διαγνώστηκε με άνοια σε ηλικία 61 ετών το 2021 οπότε και αποσύρθηκε από τον δημόσιο βίο. Η διάγνωσή της προκάλεσε συζητήσεις για το πώς η άνοια επηρεάζει τους νεότερους ανθρώπους.

Διαθέσιμες θεραπείες και πρόληψη

Παρότι δεν υπάρχει θεραπεία για την άνοια, η έγκαιρη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση των συμπτωμάτων και την επιβράδυνση της εξέλιξης. Το οπλοστάσιο για τη διαχείριση της διαταραχής περιλαμβάνει:

• φάρμακα, όπως οι αναστολείς της χολινεστεράσης, που μπορούν να βοηθήσουν στη μνήμη και τη σκέψη σε ορισμένες μορφές άνοιας
• αλλαγές στον τρόπο ζωής, με ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση και πνευματικές δραστηριότητες για επιβράδυνση της γνωστικής εξασθένησης
• διαχείριση παραγόντων κινδύνου, όπως η παχυσαρκία και η υπέρταση
• γενετικά τεστ -πάντα σε συνεννόηση με γιατρό- για όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τι κίνδυνο διατρέχουν.

*Με πληροφορίες από την Daily Mail, τη Mayo Clinic και την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών.