Οι 5 ιοί που θα φέρουν την επόμενη πανδημία

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δημοσίευσε στα τέλη του καλοκαιριού ένα εκτενές επιστημονικό πλαίσιο για την αναγνώριση και προτεραιοποίηση των παθογόνων που αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια υγεία. Στο έγγραφο επισημαίνεται η ανάγκη οχύρωσης έναντι των επικρατέστερων μικροοργανισμών για την επόμενη πανδημία, μέσα από την ενίσχυση της ιατρικής φαρέτρας με εμβόλια, θεραπείες και διαγνωστικά εργαλεία.

Πολλά παθογόνα έχουν αναγνωριστεί ως παγκόσμιας ανησυχίας λόγω της έντονης παρουσίας τους σε όλο τον πλανήτη. Στην τελευταία έκθεση, για την οποία εργάστηκαν περισσότεροι από 200 επιστήμονες από 54 χώρες αναλύοντας στοιχεία για 1.652 παθογόνους μικροοργανισμούς, επισημαίνονται 33 ως υποψήφιοι για μια νέα πανδημία, έναντι 10 που αναφέρονταν στην έκδοση του 2018.

Ωστόσο, οι παρακάτω ιοί και βακτήρια θεωρούνται τα πλέον κρίσιμα για το μέλλον της παγκόσμιας δημόσιας υγείας, καθώς εντοπίζονται και στις έξι περιοχές του ΠΟΥ.

5 ιοί και 2 βακτήρια

Οι ιοί εγείρουν συνήθως μεγαλύτερες ανησυχίες λόγω της ταχείας εξάπλωσής τους και της πρόκλησης σοβαρών ασθενειών.

• Υπογένος Sarbecovirus (ιοί παρόμοιοι με τον SARS-CoV): Η ομάδα περιλαμβάνει ιούς που συγγενεύουν στενά με τον SARS-CoV-2, τον ιό της πανδημίας COVID-19. Οι σαρμπεκοϊοί (sarbecoviruses) ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των Coronaviridae και έχουν αναγνωριστεί ως εν δυνάμει πανδημικές απειλές, λόγω της μεγάλης τους ικανότητας για μεταλλάξεις, της δυνατότητάς τους να μεταπηδούν μεταξύ ειδών και της ευκολίας τους να εξαπλώνονται. Μπορούν να προκαλέσουν αναπνευστικές λοιμώξεις, που κυμαίνονται από ήπια συμπτώματα μέχρι σοβαρά οξέα αναπνευστικά σύνδρομα, καθιστώντας τους παγκόσμια προτεραιότητα υγείας.
• Alphainfluenzavirus influenzae (Ιός Εποχικής Γρίπης): Οι ιοί της γρίπης προκαλούν την εποχική γρίπη, μια παγκόσμια απειλή κάθε χρόνο, λόγω της εύκολης μετάδοσης με σταγονίδια. Οι ιοί γρίπης Α και Β είναι οι βασικοί υπαίτιοι για εποχικές επιδημίες γρίπης, με μεγαλύτερη απειλή τον πρώτο. Οι διαρκείς τους μεταλλάξεις είναι ο λόγος που χρειάζονται νέα εμβόλια κάθε χρόνο για να εξασφαλίζεται επαρκής προστασία.
• Lentivirus humimdef1 (HIV): Η έκθεση αφορά τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), τον φακοϊό που προξένησε μία από τις σοβαρότερες παγκόσμιες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία τις τελευταίες δεκαετίες. Ο HIV επιτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα και, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, οδηγεί στο σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS). Παρά τις σημαντικές προόδους στη θεραπεία και πρόληψη, ο HIV παραμένει μια παγκόσμια απειλή, ιδίως στην υποσαχάρια Αφρική.
• Orthoflavivirus denguei (Ιός Δάγκειου Πυρετού): Ο ιός του δάγκειου πυρετού μεταδίδεται με δήγματα από τα κουνούπια Aedes, ιδίως του Aedes aegypti. Ο δάγκειος πυρετός, η νόσος που προκαλεί, μπορεί εκδηλωθεί με σοβαρά συμπτώματα παρόμοια με της γρίπης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να οδηγήσει σε θανατηφόρες επιπλοκές όπως το αιμορραγικό σύνδρομο. Ο ιός είναι ευρέως διαδεδομένος σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές, αλλά η παγκόσμια εξάπλωσή του έχει αυξηθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αυξημένης αστικοποίησης.
• Orthopoxvirus (Ιός mpox): Ο ιός της mpοx (πρώην ευλογιά των πιθήκων) οδήγησε σε παγκόσμιο συναγερμό το 2022 για πρώτη φορά. Αν και παραμένει ενδημικός σε περιοχές της Κεντρικής Αφρικής, η εμφάνιση εστιών σε περιοχές όπου προηγουμένως ήταν σπάνιος, όπως η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική, εξώθησε τον ΠΟΥ σε κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία τον περασμένο Αύγουστο. Πάνω από 850 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους εξαιτίας της mpox στην Αφρική μέσα στο 2024.

Τα βακτήρια ενέχουν εξίσου σημαντικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία, ειδικά σε περιοχές με ισχνές υποδομές υγειονομικής περίθαλψης και αυξανόμενη μικροβιακή αντοχή.

• Salmonella enterica (Σαλμονέλα): Το βακτήριο της σαλμονέλας (Salmonella enterica) προκαλεί τη μη τυφοειδή σαλμονέλωση, μια τροφιμογενή λοίμωξη του γαστρεντερικού. Μπορεί να προκαλέσει ήπια έως σοβαρά συμπτώματα όπως διάρροια, έμετο και κοιλιακές κράμπες, ενώ οι πιο διεισδυτικοί τύποι του βακτηρίου μπορούν να προκαλέσουν συστημικές λοιμώξεις απειλητικές για τη ζωή, ιδιαίτερα σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
• Klebsiella pneumoniae: To klebsiella ενοχοποιείται για σοβαρές ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, όπως πνευμονία, μηνιγγίτιδα, ουρολοιμώξεις και σηψαιμία. Το Klebsiella pneumoniae (κλεμπσιέλλα της πνευμονίας) είναι ανθεκτικό σε πολλά αντιβιοτικά, περιλαμβανομένων των καρβαπενέμων, καθιστώντας το μια σοβαρή παγκόσμια απειλή για την υγεία όσο οι θεραπευτικές επιλογές μειώνονται.

Αυτά τα παραπάνω παθογόνα θεωρούνται προτεραιότητα της ιατρικής και επιστημονικής κοινότητας διότι:

• είναι παγκοσμίως διαδεδομένα. Ανιχνεύονται και στις έξι περιοχές του ΠΟΥ (Αφρική, Αμερική, Νοτιοανατολική Ασία, Ευρώπη, Ανατολική Μεσόγειος και Δυτικός Ειρηνικός), γεγονός που δείχνει τη δυνατότητά τους να προκαλέσουν εκτεταμένες επιδημίες σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές
• έχουν υψηλό επιδημικό ή πανδημικό δυναμικό. Ορισμένα από αυτά, όπως οι ιοί SARS-CoV και οι ιοί της γρίπης, έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να προκαλούν πανδημίες
• παρουσιάζουν προκλήσεις σε ό,τι αφορά την πρόληψη και τον έλεγχο. Στην περίπτωση ιογενών λοιμώξεων, όπως η COVID-19 και ο δάγκειος πυρετός, ο έλεγχος των φορέων, τα εμβόλια και τα αντιιϊκά φάρμακα είναι ζωτικής σημασίας αλλά δύσκολα εφαρμόζονται σε μεγάλη κλίμακα. Στις βακτηριακές λοιμώξεις η μεγαλύτερη πρόκληση παραμένει η αντίσταση στα αντιβιοτικά.